به گزارش «ایام»، متن پیش‌رو گفتاری از حجت‌الاسلام نظافت؛ استاد برجسته حوزه علمیه مشهد با موضوع «مسجد و تربیت انقلابی» است که در جلسه ۳۰ «گفتارعصر» در حسینیه هنر مشهد مطرح شد:
در خطبه ۲۷ نهج‌البلاغه، امیرالمؤمنین(ع) در جریان غارت شهر انبار، خطاب به یاران خود با آه و سوز فراوان می‌فرمایند: «أَفْسَدْتُمْ عَلَیَّ رَأْیِی بِالْعِصْیَانِ والخذلان؛ شما با نافرمانی خود، نظرات و طرح‌های خوب من را فاسد کردید» به خاطر عملکرد بد شما، دشمنان می‌گویند طرح‌های علی(ع) عملیاتی نیست. بعد حضرت آن جمله معروف را فرمودند که «ولکن لا رأیَ لمَن لایُطاع»؛ یعنی برای پیاده‌شدن هر طرح خوبی، باید نیروی لازم و متناسب آن تربیت شده باشد.
در طول انقلاب اسلامی هم حضرت امام(ره) به تربیت نیرو توجه داشتند و بزرگانی مانند شهید بهشتی، شهید باهنر، شهید مطهری، مقام معظم رهبری و دیگران از نمونههای شاخص این نیروسازی هستند. خود این بزرگان هم در موقعیت‌های مختلف به تربیت نیروهای انقلابی همت گماشتند. در همین مشهد، مسجد کرامت و مسجد امام حسن مجتبی(ع) هرکدام پایگاه عظیم نیروسازی بودند که توسط مقام معظم رهبری هدایت می‌شدند. به همین ترتیب، تربیت‌شدگانِ یاران امام هر کدام به‌نوبه خود با بدنه جامعه ارتباط می‌گرفتند تا در نهایت آن خیزش عمومی راه افتاد و این رودخانه‌ها به هم پیوست و سیلی شد که بنیان رژیم طاغوتی را نابود کرد.
کار نظام با بخشنامه و اعمال قدرت پیش نمی‌رود
با پیروزی انقلاب کم‌کم کمبود نیروهای تربیت‌شده خود را نشان می‌داد. به‌ویژه با تجربه دولت موقت و موافقت اجباری امام با حضور روحانیون در مناصب اجرایی، عملاً بسیاری از ظرفیت‌های نیروسازی انقلاب هم درگیر مسائل اجرایی شدند و از تربیت نیرو بازماندند. هرچند در دوران دفاع مقدس، خود جنگ با مدل تربیتی مخصوص خود، نقش نیروسازی بسیار مؤثری داشت؛ ولی با پایان جنگ این خلاء تربیتی بیش از گذشته نمایان شد.
از طرفی با ثبات نظام ساختاری و تشکیل سازمان‌ها و نهادهای مختلف، بسیاری از امور فرهنگی و تربیتی به قانون‌گذاری و اعمال قدرت و بخشنامه‌ها واگذار شد و از اصل تربیت انقلابی غافل شدیم. الزامات اسلامی باید ریشه‌های تربیتی هم پیدا کنند و به‌صورت نرم، محبوب دل مردم شود. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید «وَلَکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمَانَ وَزَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ، وَکَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْیَانَ؛ این خدا بود که ایمان را محبوب دلتان کرد و آن را زینت داد و از آن طرف کاری کرد تا از کفر و فسق و عصیان بدتان آید.» پس لازم است با کارهای عمیق فرهنگی و تربیتی، بایدها را در دل افراد محبوب و نبایدها را منفور کنید و به اجبار و قانون اکتفا نکنید. درغیر این صورت، منجر به نفاق یا نفرت از دین می‌شود.
با این توصیف دیگر نمی‌توان از ساختارهای رسمی کشور انتظار کار تربیتی داشت و همان‌طورکه رهبری فرمودند، باید از مجموعه‌های آتش به اختیار حمایت کرد. در این میان مساجد بیشترین و بهترین ظرفیت را دارند؛ زیرا از فضای مسجد گرفته تا نماز و سایر برنامه‌های آن، همه پیام‌های تربیتی و سازنده دارند. مسجد تربیت‌محور سه رکن دارد: مربی، هیئت امنا و خادم. اولویت این است که امام جماعت نقش مربی را داشته باشد؛ اما به هرحال هریک از این سه رکن باید زمینه‌ساز و حامی جریان تربیتی مسجد باشند و مانعی برای آن ایجاد نکنند.
کار تربیتی فقط پول و اعتبار نمی‌خواهد
وقتی می‌خواهد یک کار تربیتی شکل بگیرد، یکی از حربه‌های شیطان این است که می‌گوید پول نیست، اعتبار نیست، امکانات نیست؛ ولی قرآن می‌گوید «انَّمَا یَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ»؛ در این فیلم می‌بنیم مؤمن انقلابی خودش امکانات را فراهم می‌کند و این تلاش موجب ساخته‌شدن خودش می‌شود. خداوند می‌فرماید: «إن تنصر الله ینصرکم و یثبّت اقدامکم؛ اگر تو خدا را نصرت کنی، خدا هم یاری‌ات می‌کند.» چرا خدا اول یاری نمی‌کند؟ برای اینکه باید برویم درگیر کار بشویم و حضور خدا را در متن کار حس کنیم و بچشیم. سپس خدا فرموده است من از جایی که فکر نمی‌کنید، می‌رسانم.
کسانی که این مسجد را ساخته‌اند، خودشان در حین کار رشد کرده‌اند، به بلوغ معرفتی رسیده‌اند، ایمانشان قوی‌تر شده است. فعالیت‌های فرهنگی نباید یک سرگرمی و بازی باشد. این کارها باید مدام مربی را رشد بدهد. مربی وقتی رشد می‌کند که با مشکلات مواجه می‌شود و با اعتماد به خدا و بدون ترس، پیش می‌رود.
امدادهای غیبی پروردگار شامل کسانی می‌شود که در متن میدان مبارزه و تلاش هستند؛ ولی کسانی‌که می‌نشینند تا همه چیز آماده شود، حتی اگر هم فراهم بشود، باز هم رشدی نمی‌کنند. اصلاً فرض کنیم هزاران نیرو هم برای انقلاب اسلامی تربیت کنیم. اگر خودمان تربیت نشویم به چه درد می‌خورد؟! مربی نباید خودش در جریان تربیت عقب بماند؛ لذا اغلب آن جایی که با پول نفت پیش رفتیم، توفیقات کم، ولی در زمان فقر امکانات توفیقات فراوان بوده است.
رشد انسانها با شتاب انجام نمی‌شود
مستند عابدان کهنز به ما نشان داد یکی از کمبودهای امروز فضای تربیت انقلابی، قرارگاهی است که مجموعه‌های مختلف جمع شوند و به تبادل ایده و تجربیات بپردازند. ما الان مشکل توزیع پیام داریم. در دفاع مقدس فرماندهان جنگ در اتاق جنگ جمع می‌شدند، با هم گفتگو می‌کردند و بعد پخش می‌شدند و عملیات می‌کردند. امروز هم در جنگ نرم باید این ارتباطات را گسترش دهیم.
باید بدانیم تولید انبوه نیرو، خیال واهی است! امام هم تولید انبوه نکرد. تربیت افراد در انقلاب چقدر طول کشید؟ آدم‌ها باید کم‌کم رشد کنند. ممکن است در برخی کارها (مثلاً انتخابات) افراد زیادی را گردهم آورد یا در جریان یک تصمیم، اقلیتی بتوانند اکثریتی را تابع خودشان بکنند؛ ولی این تربیت نیست. باید ریلگذاری تربیتی کنیم و بدانیم این کار با شتاب انجام نمی‌شود. بسترهای گوناگونی هم برای این ریلگذاری داریم؛ مثلا مدارس را به مساجد وصل کنیم. مساجد ظرفیت عظیمی در جذب و تربیت نیرو برای انقلاب اسلامی دارند. این ما هستیم که باید برای هر رده سنی، بسترهای مناسب تربیتی را در مسجد فراهم بکنیم.
دیدگاهتان را بنویسید